DIAMOND CITY NEWS, SURAT
ભારતના હીરા ઉદ્યોગનો ઇતિહાસ હીરા જેટલો જ સમૃદ્ધ છે. સદીઓની કુશળતા દ્વારા ઘડવામાં આવેલી સુંદર કારીગરીએ ભારતને હીરા ઉદ્યોગમાં વૈશ્વિક પાવરહાઉસમાં પરિવર્તિત કર્યું છે. જ્યારે ભારત હંમેશા વૈશ્વિક હીરા અને ઝવેરાત બજારનું નેતૃત્વ કરે છે ત્યારે છેલ્લા બે દાયકામાં આર્થિક ઉથલપાથલ હીરા બજારની મુખ્ય શક્તિઓમાંની એક તરીકે નિર્ણાયક રહી છે. જોકે, પાછલા વર્ષના ભૌગોલિક રાજકીય અને આર્થિક વિક્ષેપોના ધોરણે હીરા બજારની એકંદર માંગ ગતિશીલતા પર છાપ છોડી છે.
પરિણામે 2023માં ભારતની હીરાની નિકાસમાં સતત ઘટાડો જોવા મળ્યો છે. GJEPCના અહેવાલ મુજબ એપ્રિલ અને ઓક્ટોબર 2023 વચ્ચે કુલ નિકાસ $23.8 બિલિયનથી ઘટીને $18.24 બિલિયન થઈ ગઈ છે. કુદરતી રીતે ખનન કરાયેલ હીરા બજારમાં અસ્થિરતા મોટાભાગે અસ્થિર વૈશ્વિક અર્થવ્યવસ્થાને આભારી છે, જે ઓછી નિકાલજોગ આવક તરફ દોરી જાય છે. વધુમાં, ખાણકામ અંગેની જાહેર ધારણા ધીમે ધીમે નકારાત્મક તરફ બદલાઈ રહી છે, જેમાં ટકાઉપણું હવે વૈશ્વિક સ્તરે જાણીતી ચિંતા બની ગઈ છે.
આ અંધકારમય માહોલ વચ્ચે લેબગ્રોન હીરા (LGDs) ભારતીય હીરા ઉદ્યોગને આશાનું કિરણ પૂરું પાડે છે. એનો અર્થ એ થશે કે, ભારતીય જેમ્સ અને જ્વેલરી માર્કેટ માટે પડકારજનક સમયમાં લેબગ્રોન ડાયમંડ નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવી શકે છે. સ્થાનિક બજારમાં LGDsની માંગ ધીમે ધીમે પરંતુ સતત વધી રહી છે.
વૈશ્વિક સ્તરે પણ આ માનવસર્જિત હીરાએ લાંબા ગાળાના વલણોના આધારે સારું પ્રદર્શન કર્યું છે, જેમાં વેચાણ 2016માં $1 બિલિયનથી ઓછું હતું જે વધીને 2023માં માત્ર $12 બિલિયનથી વધુ થયું છે.
તેઓ સમગ્ર હીરા બજારના માત્ર 17 ટકાથી વધુનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે, અને વૃદ્ધિ દર ઝડપી છે. આના પરિણામે, સીએનએનના એક અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે 2021 થી 2022 સુધીમાં LGD વેચાણમાં 38 ટકાનો વધારો થયો છે.
ભારતમાં લેબ-ઉગાડવામાં આવેલા હીરા બજારની વાત કરીએ તો, વસ્તુઓ ક્યારેય સારી દેખાતી નથી. GJEPCના અહેવાલ મુજબ, સ્થાનિક બજારોમાં LGDsની વધતી જતી માંગ સંઘર્ષ કરી રહેલા ભારતીય જેમ્સ અને જ્વેલરી ઉદ્યોગને ખૂબ જ જરૂરી ટેકો પૂરો પાડે છે.
નિકાસમાં 25 ટકાના ઘટાડાને ધ્યાનમાં લીધા વિના એલજીડી કેરેટ (કટ અને પોલિશ્ડ) એપ્રિલ અને જુલાઈ 2023 વચ્ચે 20 મિલિયન સુધી પહોંચી ગયા હતા, જે 2022ના સમાન સમયગાળાની તુલનામાં 5.57 ટકાનો વધારો છે. તેનાથી વિપરીત ખાણ-કટ અને પોલિશ્ડ હીરા (CPD) માં 26 લાખ કેરેટનો ઘટાડો થયો હતો.
GJEPC વધુમાં જણાવે છે કે, એકંદર ઉત્પાદનના 25 ટકા હિસ્સા સાથે ભારત સૌથી મોટો ફાળો આપનાર છે. ઉત્પાદકોએ ભાવમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો કર્યો છે, અને વધુ ઘટાડાના કોઈ સંકેત નથી. તેજી મંડીના તારણો મુજબ, એલજીડીની માંગ 2030 સુધીમાં 160 મિલિયન કેરેટને સ્પર્શવાની ધારણા છે. ભારત, ગલ્ફ અને ચીન જેવા બજારો પરવડે તેવા અને ટકાઉપણું સહિતના પરિબળોને કારણે પ્રયોગશાળામાં ઉગાડવામાં આવેલા હીરા તરફ વધુને વધુ વળે છે.
આગળના માર્ગને જોતાં બજારમાં કુદરતી રીતે ખનન કરાયેલ હીરાની માંગ સુસંગત રહેશે, જ્યારે 2024 દરમિયાન એલજીડીની માંગમાં અનેકગણો વધારો થવાની ધારણા છે, જેમાં ભારતમાંથી અન્ય અગ્રણી LGD-ઉત્પાદક દેશોમાં તીવ્ર સ્પર્ધા છે. સ્થાનિક અને આંતરરાષ્ટ્રીય બજારોમાં એલજીડીની આ વધતી માંગ માત્ર નિકાસ ઘટવાની અસરને ઘટાડવામાં મદદ કરશે નહીં, પરંતુ મોટા પાયે ઉદ્યોગના વિકાસ અને સુધારણા માટે એક પ્લેટફોર્મ પણ પૂરું પાડે છે.
લેબગ્રોન ડાયમંડના લીધે કુદરતી હીરાના બજાર પર દબાણ વધ્યું
કૃત્રિમ હીરા 89 બિલિયન ડોલરના વૈશ્વિક ડાયમંડ જ્વેલરી માર્કેટને નવો આકાર આપી રહ્યાં છે, ખાસ કરીને સુરતમાં જ્યાં વિશ્વના 90% હીરા કાપવામાં આવે છે અને પોલિશ કરવામાં આવે છે. 2019-2022 વચ્ચે ભારતમાંથી લેબ-ઉગાડવામાં આવતા હીરાની નિકાસ ત્રણ ગણી વધી છે જ્યારે એપ્રિલ અને ઑક્ટોબર 2023 વચ્ચે નિકાસ 25% વધી છે.
કૃત્રિમ હીરા 89 બિલિયન ડોલરના વૈશ્વિક હીરાના ઝવેરાત બજારને ફરીથી આકાર આપી રહ્યા છે, ખાસ કરીને પશ્ચિમ ભારતીય શહેર સુરતમાં જ્યાં વિશ્વના 90% હીરા કાપવામાં આવે છે અને પોલિશ કરવામાં આવે છે. એકવાર ગ્રાહક તેને ખરીદે છે, પછી તે માને છે કે આ ભવિષ્ય છે. બીજથી લઈને રિંગ-તૈયાર ઝવેરાત સુધી, તેમની ટીમને ખાણકામ કરેલા રત્નથી વર્ચ્યુઅલ રીતે અસ્પષ્ટ હીરાનું ઉત્પાદન કરવામાં આઠ અઠવાડિયાથી ઓછો સમય લાગે છે.
તે સમાન ઉત્પાદન છે, તે જ રાસાયણિક છે, તે જ ઓપ્ટિકલ ગુણધર્મો છે.
તાજેતરના ડેટા મુજબ 2019 અને 2022 ની વચ્ચે ભારતમાંથી લેબ-ઉગાડવામાં આવતી હીરાની નિકાસ ત્રણ ગણી વધી છે, જ્યારે નિકાસનું પ્રમાણ એપ્રિલ અને ઑક્ટોબર 2023 વચ્ચે 25% વધ્યું છે, જે એક વર્ષ અગાઉના સમાન સમયગાળામાં 15% હતું.
ઉત્પાદકોએ વોલ્યુમમાં વાર્ષિક ધોરણે 400% વૃદ્ધિ કરી છે. લેબોરેટરીમાં રિએક્ટરમાં મિથેન જેવા કાર્બન ધરાવતા વાયુઓથી ભરપૂર પમ્પ કરવામાં આવે છે અને ક્રિસ્ટલ ગરમી અને દબાણ હેઠળ વધે છે. રફ હીરાને પછી બીજી સુવિધામાં લઈ જવામાં આવે છે જ્યાં સેંકડો કામદારો પત્થરોની ડિઝાઇન, કાપી અને પોલિશ કરે છે.
ન્યુ યોર્ક સ્થિત ઉદ્યોગ વિશ્લેષક પોલ ઝિમનીસ્કીએ એક મુલાકાતમાં જણાવ્યું હતું કે, લેબગ્રોન ડાયમંડની કિંમત દ્વારા વૈશ્વિક બજાર હિસ્સો 2018 માં 3.5% થી વધીને 2023 માં 18.5% થઈ ગયો છે અને આ વર્ષે તે 20% થી વધી જશે. આનાથી ભૌગોલિક રાજકીય ઉથલપાથલ અને ઘટતી માંગને કારણે પહેલેથી જ ધમધમતા ઉદ્યોગ પર દબાણ વધી ગયું છે.
1950ના દાયકાની શરૂઆતમાં મશીનથી બનેલા હીરાનો સૌપ્રથમ વિકાસ કરવામાં આવ્યો હતો પરંતુ એક દાયકા કરતાં પણ ઓછા સમય પહેલા વ્યાપારી રીતે યોગ્ય પ્રક્રિયા બનાવવા માટે તેણે તકનીકી કૂદકો લગાવ્યો હતો.
ઉત્પાદકો બડાઈ કરે છે કે તેમના રત્નો ઓછા કાર્બન ખર્ચે આવે છે, જોકે પર્યાવરણ માટે ઊર્જા-સઘન પ્રક્રિયા વધુ સારી છે કે કેમ તે અંગે પ્રશ્નો છે. જ્યારે ખનન કરાયેલ રત્ન વેચનારાઓ કહે છે કે આંતરરાષ્ટ્રીય કિમ્બર્લી પ્રોસેસ સર્ટિફિકેશન સ્કીમ દ્વારા યુદ્ધ ઝોનમાંથી “વિરોધાભાસી હીરા” બજારમાંથી દૂર રાખવામાં આવે છે, લેબ ઉત્પાદકો દલીલ કરે છે કે તેમની સુવિધાઓ સ્વચ્છ રેકોર્ડની ખાતરી આપે છે.
આવા પર્યાવરણીય અને માનવતાવાદી દાવાઓએ લેબગ્રોન ડાયમંડને સગાઈની વીંટી માટે લોકપ્રિય પસંદગી બનાવવામાં મદદ કરી છે. ફેબ્રુઆરી 2023માં યુ.એસ.માં વેચવામાં આવેલી હીરાની સગાઈની વીંટીમાંથી 17% કુદરતી પત્થરોનો ઉપયોગ કરાયો હતો.
જણાવી દઈએ કે યુએસએ કુદરતી હીરાનો વિશ્વનો સૌથી મોટો કન્ઝ્યૂમર છે. ત્યાં લેબગ્રોન ડાયમંડનો ઉપયોગ વધી રહ્યો છે. હવે લેબગ્રોનનો હિસ્સો 36 ટકા છે એમ ઉદ્યોગ વિશ્વલેષક એડાહન ગોલાને જણાવ્યું હતું.
ભારતના જેમ એન્ડ જ્વેલરી એક્સપોર્ટ પ્રમોશન કાઉન્સિલ (GJEPC) અનુસાર, ભારતીય લેબ ડાયમંડ ઉત્પાદકોએ એપ્રિલ અને ઓક્ટોબર 2023 વચ્ચે 4.04 મિલિયન કેરેટની નિકાસ કરી હતી, જે વાર્ષિક ધોરણે 42%નો વધારો દર્શાવે છે. તેનાથી વિપરીત, ભારતમાં કુદરતી હીરાની કંપનીઓએ સમાન સમયગાળામાં 25%થી વધુનો ઘટાડો નોંધાવ્યો હતો, જે 11.3 મિલિયન કેરેટ થયો હતો.
જ્યારે કોવિડ-19 રોગચાળા દરમિયાન કુદરતી હીરાના વેચાણમાં વધારો થયો હતો કારણ કે સમૃદ્ધ દુકાનદારોએ લક્ઝરી ખરીદીઓ સાથે લોકડાઉનને વધુ તેજ બનાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો, જ્યારે અર્થતંત્રો ફરી ખુલી ત્યારે માંગમાં ઘટાડો થયો હતો. ટોચની કંપનીઓએ મોંઘા વધારાનો સ્ટોક રાખ્યો હતો.
ડી. નવીનચંદ્ર એક્સપોર્ટ્સના અજેશ મહેતા, જેનું જૂથ વૈશ્વિક હીરાની દિગ્ગજ કંપની ડી બિયર્સ ગ્રૂપના અધિકૃત ખરીદદારોમાંનું એક છે અથવા સાઇટહોલ્ડર્સ છે, તેમણે જણાવ્યું હતું કે તે તેમની 30 વર્ષની કારકિર્દીમાં સૌથી ખરાબ મંદી હતી. આ એક તદ્દન અલગ પ્રકારની માંગનો અભાવ છે. બધું એક સંપૂર્ણ તોફાનની જેમ આવ્યું હતું.
લેબગ્રોન ડાયમંડ હરીફોની સ્પર્ધા સિવાયના અન્ય પરિબળોમાં યુએસ અને ચીનના તમામ મહત્ત્વના બજારોમાં આર્થિક વૃદ્ધિ ધીમી પડવી, તેમજ રશિયન રફ-કટ હીરા સામે વધુ પડતો પુરવઠો અને પ્રતિબંધોનો સમાવેશ થાય છે.
ભારતના કુદરતી હીરા ઉદ્યોગને ઓક્ટોબરમાં રફ ડાયમંડ પર દુર્લભ સ્વૈચ્છિક આયાત પ્રતિબંધની ફરજ પડી હતી. ઓછામાં ઓછા પાંચ ભારતીય સાઈટધારકોએ જણાવ્યું હતું કે ડી બીયર્સ ગ્રૂપે તેના વર્ષના પ્રથમ વેચાણ વખતે વિવિધ કેટેગરીના હીરાના ભાવમાં 10% -25% ઘટાડો કર્યો હતો, જ્યારે ખરીદદારો યુએસ રજાઓની મોસમ પછી ફરી સ્ટોક કરી રહ્યાં છે.
કોઈનો ઈજારો નથી
ગોલન અનુસાર લેબ-વિકસિત ઉદ્યોગને પણ તેની સમસ્યાઓ હતી. પુરવઠો આકાશને આંબી ગયો છે અને ભાવમાં ધરખમ ઘટાડો થયો છે, માત્ર 2023માં જથ્થાબંધ ભાવમાં 58%નો ઘટાડો થયો છે. સુરતના એક રિટેલર્સે જણાવ્યું કે નીચી ગુણવત્તાના એક કેરેટ પોલિશ્ડ સ્ટોનનો ભાવ 2022માં $2,400 થી ઘટીને 2023માં $1,000થી થોડો વધુ થઈ ગયો હતો.
WD Lab Grown Diamonds માનવસર્જિત પથ્થરોના બીજા-સૌથી મોટા યુએસ ઉત્પાદક, ઓક્ટોબરમાં નાદારી માટે અરજી કરી હતી.
પરંતુ સુરતના લેબગ્રોન ડાયમંડ સ્મિત પટેલ દલીલ કરે છે કે ભાવ ઘટવાથી માંગમાં વધારો થશે. અમે જાણતા હતા કે ભાવ ઘટશે, કારણ કે આ ઉદ્યોગમાં કોઈ એકાધિકાર નથી. મુંબઈમાં જ્વેલરી શોરૂમના ગ્રાહકો સંમત થતા દેખાયા.
29 વર્ષીય લેખા પ્રભાકરે જણાવ્યું હતું કે, ખણન દ્વારા મેળવેલા હીરા પાંચ ગણો મોંઘો હશે. જો તમારે કંઈક એવું જોઈએ છે જે તમે દરરોજ પહેરવા માંગો છો. પ્રયોગશાળામાં ઉગાડવામાં આવેલ હીરા કામ કરે છે. મને તે ખરેખર ગમે છે.
______________________________________________________
Disclaimer : This information has been collected through secondary research and Diamond City Newspaper is not responsible for any errors in the same.
ડાયમંડ સિટી પર ગુજરાત, રાષ્ટ્રીય, આંતરરાષ્ટ્રીય, બિઝનેસ સહિતના હીરા ઉદ્યોગના તમામ સમાચાર વાંચો. લેટેસ્ટ ન્યૂઝથી અપડેટ રહેવા માટે સોશ્યિલ મીડિયામાં અમારી સાથે જોડાઓ.
FACEBOOK | TWITTER | TELEGRAM | PINTEREST | LINKEDIN | INSTAGRAM
