ભારત યુ.એસ.એ., હોંગકોંગ, યુએઈ, ઈઝરાયેલ અને બેલ્જિયમમાં પોલિશ્ડ લેબગ્રોન ડાયમંડની નિકાસ કરે છે. માનવ નિર્મિત હીરા ખાણકામ કરેલા હીરાની તુલનામાં 70% સસ્તા છે.
લેબગ્રોન ડાયમંડએ હીરા છે જે અત્યાધુનિક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને લેબની અંદર ઉગાડવામાં આવે છે.
રશિયાએ યુક્રેન પર આક્રમણ કર્યા પછી સુરતના હીરા ઉદ્યોગ દ્વારા પ્રોસેસ કરવા માટેના રફ હીરાના ટુકડાની આયાતમાં તીવ્ર ઘટાડાથી લેબમાં ઉગાડવામાં આવતા હીરાના ઉપયોગને પ્રોત્સાહિત કરવાના નવા પ્રયાસો શરૂ થયા છે, આ બાબતથી વાકેફ લોકોએ જણાવ્યું હતું.
જેમ્સ એન્ડ જ્વેલરી એક્સપોર્ટ પ્રમોશન કાઉન્સિલ (GJEPC)ના પ્રાદેશિક અધ્યક્ષ દિનેશ નાવડિયાએ જણાવ્યું હતું કે “લેબગ્રોન ડાયમંડની માંગ વધી રહી છે, પરંતુ આ ઉદ્યોગને પ્રોત્સાહન આપવાનો આ યોગ્ય સમય છે”. કાઉન્સિલના નેતાઓ સરકારનું સમર્થન મેળવવા માટે 17 મેના રોજ કેન્દ્રીય વાણિજ્ય પ્રધાન પીયૂષ ગોયલને મળ્યા હતા.
“તાજેતરના સમયમાં યુ.એસ.માં માંગમાં ભારે ઉછાળાને કારણે લેબગ્રોન ડાયમંડની લોકપ્રિયતા વધી છે…. અમે માગણી કરી છે કે લેબગ્રોન ડાયમંડના ઉત્પાદન માટેના વિશેષ ઉદ્યાનોને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવે અને તેમને કેન્દ્ર સરકારની ઉત્પાદન-સંબંધિત પ્રોત્સાહક યોજનામાં સામેલ કરવામાં આવે,” નાવડિયાએ જણાવ્યું હતું .
લેબગ્રોન ડાયમંડ અત્યાધુનિક ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરીને પ્રયોગશાળામાં બનાવવામાં આવે છે જે કુદરતી હીરા ઉગાડવાની પ્રક્રિયાની નકલ કરે છે અને તેનું પરિણામ એ માનવસર્જિત હીરા છે જે રાસાયણિક, ભૌતિક અને ઓપ્ટીકલી પૃથ્વીની સપાટીની નીચે જોવા મળતા હીરા સમાન છે.
તેઓ બે પ્રક્રિયાઓ દ્વારા બનાવી શકાય છે – ઉચ્ચ-દબાણ ઉચ્ચ તાપમાન (HPHT) જેનો ઉપયોગ ચીનમાં થાય છે અને કેમિકલ વેપર ડિપોઝિશન (CVD) જેનો ઉપયોગ યુએસએ અને ભારતમાં થાય છે.
“ભારતમાં તેમના ઉત્પાદનોને પ્રમોટ કરવાની રીતો પર વિચારણા કરવા માટે લેબગ્રોન ડાયમંડના ઉત્પાદકો સાથે બેઠક યોજી. લેબગ્રોન ડાયમંડ ભારતને વિશ્વના હીરા ઉત્પાદન કેન્દ્ર તરીકે તેની સ્થિતિને મજબૂત કરવાની વિશાળ તક પૂરી પાડે છે,” પ્રધાન ગોયલે 17 મેના રોજ GJEPC પ્રતિનિધિઓ સાથેની તેમની બેઠક પછી એક ટ્વિટમાં જણાવ્યું હતું.
સુરતના હીરાઉદ્યોગ, જ્યાં વિશ્વના 85-90%થી વધુ રફ પ્રોસેસ થાય છે, રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ શરૂ થયા પછી તેની આયાતમાં એક તૃતીયાંશ જેટલો ઘટાડો જોવા મળ્યો છે, આ બાબતથી વાકેફ લોકોના મતે.
યુક્રેન યુદ્ધ બાદ G-7 દેશો દ્વારા પ્રતિબંધોને કારણે રશિયન સરકાર દ્વારા નિયંત્રિત ખાણકામ કંપની અલરોસાનો પુરવઠો બંધ કરવામાં આવ્યો હતો. પરિણામે, સુરતમાં ડાયમંડ પોલિશિંગ કંપનીઓએ છટણી ટાળવા માટે લાંબા સમય સુધી ઉનાળાની રજાઓ જાહેર કરી છે.
ઈન્ડિયાઝ જેમ્સ એન્ડ જ્વેલરી એક્સપોર્ટ પ્રમોશન કાઉન્સિલ (GJEPC)ના ડેટા અનુસાર, આ ઉદ્યોગ લગભગ 8 લાખ લોકોને રોજગારી આપે છે અને 2021-22 માટે ભારતના જેમ્સ અને જ્વેલરીની નિકાસમાં USD 39 બિલિયનનો મોટો ફાળો છે.
ભારત લેબગ્રોન ડાયમંડના વૈશ્વિક ઉત્પાદનમાં લગભગ 15% યોગદાન આપે છે જેના માટે તે હાલમાં આત્મનિર્ભર છે. નાવડિયાએ જણાવ્યું હતું કે, ડાયમંડ પોલિશિંગમાં ભારતની કુશળતાને જોતાં, લેબગ્રોન ડાયમંડ સેક્ટરમાં પણ ભારત પોતાને મજબૂત રીતે સ્થાન આપે તે આવશ્યક છે, કારણ કે પોલિશિંગની પ્રક્રિયા સમાન છે .
“લેબગ્રોન ડાયમંડ નૈતિક રીતે પ્રાપ્ત થાય છે, તેથી 100% સંઘર્ષ-મુક્ત હીરા હોવાને કારણે કિમ્બરેલી પ્રક્રિયા પ્રમાણપત્ર મેળવવાનો કોઈ પ્રશ્ન નથી. જ્વેલરી ઉદ્યોગ ઉપરાંત, લેબગ્રોન ડાયમંડનો ઉપયોગ સેમિકન્ડક્ટર, સેટેલાઇટ અને 5G નેટવર્કમાં પણ થાય છે. આ ઉદ્યોગ 100% નિકાસલક્ષી છે અને વડાપ્રધાનના આત્મનિર્ભર ભારત અને મેક ઇન ઇન્ડિયાના મિશનને સમર્થન આપે છે,” ભંડેરી લેબગ્રોન ડાયમંડ્સના પ્રમોટર ડૉ. સ્નેહલ પટેલે જણાવ્યું હતું, જે સુરતમાં માનવસર્જિત હીરાના અગ્રણી ઉત્પાદકોમાંના એક છે.
2018-19, 2019-20, 2020-21 અને 2020-21 દરમિયાન ભારતની પોલિશ્ડ લેબગ્રોન ડાયમંડની નિકાસ અનુક્રમે USD 274 મિલિયન, USD 473 મિલિયન, USD 637 મિલિયન અને USD 1,293 મિલિયન હતી. GJEPC અનુસાર, સમાન સમયગાળા દરમિયાન વાર્ષિક વૃદ્ધિ 72%, 35% અને 103% હતી.
ભારત યુ.એસ.એ., હોંગકોંગ, યુએઈ, ઈઝરાયેલ અને બેલ્જિયમમાં પોલિશ્ડ લેબગ્રોન ડાયમંડની નિકાસ કરે છે. ભારતની નિકાસમાં યુએસએનો હિસ્સો લગભગ 67% છે અને ત્યારબાદ હોંગકોંગનો હિસ્સો 14% છે.
GJEPCના નાવડિયાના જણાવ્યા અનુસાર, આ હીરા ખાણકામ કરેલા હીરાની સરખામણીમાં 70% સસ્તા છે.
સુરત અને સૌરાષ્ટ્રના શહેરોમાં ઘણી નાની ફેક્ટરીઓ યુદ્ધને કારણે સપ્લાયની તંગીનો સામનો કરી રહી છે.
મથુરભાઈ સવાણી, સુરતમાં ડાયમંડ ફર્મના માલિક અને સુરત ડાયમંડ બુર્સના ડિરેક્ટર એ કહ્યું, “ઉનાળા દરમિયાન ઉદ્યોગ તેના કામદારો માટે વેકેશન જાહેર કરે છે પરંતુ આ વખતે પુરવઠાની સમસ્યાઓના કારણે વિસ્તૃત વેકેશન રહેશે. હાલમાં, પુરવઠામાં લગભગ 40% કાપ છે. આવા સમયમાં, લેબગ્રોન ડાયમંડ બજારમાં પોતાનું સ્થાન શોધી રહ્યા છે અને લોકપ્રિયતા મેળવી રહ્યા છે”.
