ભારતમાં રશિયન હીરાની આયાત 2024માં જથ્થાની દૃષ્ટિએ 15% ઘટીને 5.74 મિલિયન કેરેટ થઈ ગઈ, જે એક વર્ષ અગાઉ 6.8 મિલિયન કેરેટ હતી, એમ ઇન્ટરફેક્સે ભારતના વાણિજ્ય અને ઉદ્યોગ મંત્રાલય વતી જણાવ્યું હતું. આ આંકડાઓ દર્શાવે છે કે ભારત, જે વિશ્વના હીરા કાપવા અને પોલિશ કરવાના ઉદ્યોગનું મુખ્ય કેન્દ્ર છે, તે રશિયાથી આયાતમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો અનુભવી રહ્યું છે. આ ઘટાડા પાછળના કારણોમાં આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિબંધો અને બજારની ગતિશીલતાનો સમાવેશ થાય છે, જેના વિશે આપણે આગળ વિગતે ચર્ચા કરીશું.
મૂલ્યમાં 39%નો ઘટાડો
જથ્થામાં ઘટાડા ઉપરાંત, આયાતનું મૂલ્ય પણ નોંધપાત્ર રીતે ઘટ્યું છે. 2024માં રશિયન હીરાની આયાતનું મૂલ્ય 39% ઘટીને $664 મિલિયન થયું, જે એક વર્ષ અગાઉ $1.093 બિલિયન હતું. આ મૂલ્યમાં થયેલો ઘટાડો માત્ર જથ્થાના ઘટાડાને જ નહીં, પરંતુ હીરાની સરેરાશ કિંમતમાં થયેલા ઘટાડાને પણ પ્રતિબિંબિત કરે છે. અહેવાલ મુજબ, હીરાની સરેરાશ કિંમત 28% ઘટીને પ્રતિ કેરેટ $115.7 થઈ, જે ગયા વર્ષે $160.7 પ્રતિ કેરેટ હતી. આ કિંમતનો ઘટાડો વૈશ્વિક બજારમાં હીરાની માંગ અને પુરવઠાની સ્થિતિમાં થયેલા ફેરફારોને સૂચવે છે, જેના પર રશિયા-યુક્રેન સંઘર્ષ અને તેના પગલે લાગુ કરાયેલા પ્રતિબંધોની અસર પડી છે.
ભારતની કૂલ હીરા આયાતમાં 23%નો ઘટાડો
રશિયાથી આયાતમાં ઘટાડો એ ભારતની કૂલ હીરા આયાતમાં થયેલા ઘટાડાનો એક ભાગ છે. 2024માં ભારતે કૂલ 117.5 મિલિયન કેરેટ હીરાની આયાત કરી, જે 2023ની સરખામણીમાં 23% ઓછી છે. આ ઘટાડો દર્શાવે છે કે રશિયા સાથેના વેપારમાં ઘટાડો એકમાત્ર પરિબળ નથી, પરંતુ વૈશ્વિક સ્તરે હીરા ઉદ્યોગમાં મંદીનો પણ સંકેત આપે છે. ભારતના મુખ્ય હીરા સપ્લાયર્સમાં સંયુક્ત આરબ અમીરાત (UAE), યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ, હોંગકોંગ અને બેલ્જિયમનો સમાવેશ થાય છે, જે મૂલ્યની દૃષ્ટિએ ભારત માટે સૌથી મોટા સપ્લાયર્સ રહ્યા છે. આ દેશો ભારતના હીરા ઉદ્યોગને જરૂરી કાચા હીરા પૂરા પાડવામાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવે છે, જ્યાં તેમને કાપીને અને પોલિશ કરીને વૈશ્વિક બજારમાં મોકલવામાં આવે છે.
ભારતની હીરા ઉદ્યોગમાં મુખ્ય ભૂમિકા
ભારત વિશ્વના લગભગ 90% હીરાને કાપે છે અને પોલિશ કરે છે, જે તેને હીરા ઉદ્યોગનું વૈશ્વિક કેન્દ્ર બનાવે છે. આ કારણે ભારતનું હીરા બજાર વૈશ્વિક પુરવઠા શૃંખલા સાથે ગાઢ રીતે જોડાયેલું છે. રશિયા, 2022 સુધી, વિશ્વના કાચા હીરાના બજારનો લગભગ એક તૃતીયાંશ હિસ્સો પૂરો પાડતું હતું, જેમાંથી મોટો ભાગ ભારતમાં આયાત થતો હતો. જોકે, રશિયન સૈનિકોએ યુક્રેન પર આક્રમણ કર્યા પછી, રશિયન ફૅડરેશનમાંથી આવતા કિંમતી પથ્થરો G7 અને યુરોપિયન યુનિયન (EU) દેશોના પ્રતિબંધો હેઠળ આવી ગયા. આ દેશો વિશ્વના છૂટક પોલિશ્ડ હીરા બજારના 70% હિસ્સા માટે જવાબદાર છે, અને તેમના પ્રતિબંધોએ રશિયન હીરાના વેપાર પર ગંભીર અસર કરી છે.
પ્રતિબંધોની અસર
1 માર્ચ, 2024થી, રશિયન હીરામાંથી બનાવેલા 1 કેરેટથી વધુના પોલિશ્ડ હીરા પર આયાત પ્રતિબંધો લાગુ કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં ત્રીજા દેશો, જેમ કે ભારતમાં બનાવેલા હીરાનો પણ સમાવેશ થાય છે. આ પ્રતિબંધોનો હેતુ રશિયન હીરાને પશ્ચિમી બજારોમાં પ્રવેશતા અટકાવવાનો છે, જેના કારણે ભારત જેવા દેશો, જે રશિયન કાચા હીરાને પોલિશ કરીને નિકાસ કરે છે, તેમના પર પણ પરોક્ષ અસર પડી છે. આ પ્રતિબંધોને કારણે ભારતે રશિયાથી આયાત ઘટાડવી પડી છે, કારણ કે તેમના ગ્રાહક બજારો – ખાસ કરીને G7 અને EU દેશો – એ રશિયન મૂળના હીરા સ્વીકારવાનું બંધ કરી દીધું છે. આનાથી ભારતના હીરા ઉદ્યોગને વૈકલ્પિક સપ્લાયર્સ શોધવા અને તેમની નિકાસ શૃંખલાને સમાયોજિત કરવાની જરૂર પડી છે.
ભારત પર આર્થિક અસર
ભારતનો હીરા ઉદ્યોગ માત્ર આયાત અને નિકાસ પર જ નિર્ભર નથી, પરંતુ તે લાખો લોકોને રોજગારી પણ પૂરી પાડે છે, ખાસ કરીને ગુજરાતના સુરત જેવા શહેરોમાં, જે હીરા કાપવા અને પોલિશ કરવાનું વૈશ્વિક કેન્દ્ર છે. રશિયાથી આયાતમાં ઘટાડો અને કિંમતોમાં ઘટાડો આ ઉદ્યોગની આર્થિક સ્થિતિને અસર કરી શકે છે. જોકે, UAE, યુએસ, હોંગકોંગ અને બેલ્જિયમ જેવા દેશો પાસેથી આયાત ચાલુ રહેવાથી ભારતને આ ઘટાડાને સંતુલિત કરવામાં મદદ મળી શકે છે. તેમ છતાં, રશિયન હીરા પરના પ્રતિબંધો લાંબાગાળે ભારતના હીરા વેપારની ગતિશીલતાને બદલી શકે છે, જેના માટે ઉદ્યોગને નવી વ્યૂહરચનાઓ અપનાવવી પડશે.
નિષ્કર્ષ
રશિયન હીરાની આયાતમાં 15%નો ઘટાડો અને મૂલ્યમાં 39%નો ઘટાડો એ ભારતના હીરા ઉદ્યોગ માટે એક મહત્ત્વનો સંકેત છે. આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિબંધો, બજારની માંગમાં ઘટાડો અને કિંમતોમાં ઘટાડો જેવા પરિબળોએ આ સ્થિતિને જન્મ આપ્યો છે. ભારત, જે વિશ્વના હીરા ઉદ્યોગનું પાયાનું સ્થાન ધરાવે છે, તેને આ પડકારોનો સામનો કરવા માટે વૈકલ્પિક સપ્લાય ચેઇન્સ અને બજારો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું પડશે. રશિયા-યુક્રેન સંઘર્ષની અસર માત્ર રાજકીય કે સૈન્ય ક્ષેત્ર સુધી મર્યાદિત નથી, પરંતુ તે વૈશ્વિક વેપાર અને ઉદ્યોગો પર પણ ઊંડી અસર કરી રહી છે, અને ભારતનો હીરા ઉદ્યોગ તેનું જીવંત ઉદાહરણ છે.
Disclaimer : This information has been collected through secondary research and Diamond City Newspaper is not responsible for any errors in the same.
ડાયમંડ સિટી પર ગુજરાત, રાષ્ટ્રીય, આંતરરાષ્ટ્રીય, બિઝનેસ સહિતના હીરા ઉદ્યોગના તમામ સમાચાર વાંચો. લેટેસ્ટ ન્યૂઝથી અપડેટ રહેવા માટે સોશ્યિલ મીડિયામાં અમારી સાથે જોડાઓ.
FACEBOOK | TWITTER | TELEGRAM | PINTEREST | LINKEDIN | INSTAGRAM | WhatsApp | YouTube
વધુ સમાચાર વાંચો :
