DIAMOND CITY NEWS, SURAT
યુક્રેન યુદ્ધ અને ત્યાર બાદ રશિયા સામેના પ્રતિબંધોએ પેલેડિયમ જેવી મહત્ત્વપૂર્ણ ધાતુઓના પુરવઠામાં વિક્ષેપ કર્યો છે ત્યારે પ્લૅટિનમ માટેના નોંધપાત્ર રીતે પુનરાગમનના દરવાજા ખોલી ગયા છે. આ સ્થિતિમાં કિમતી ધાતુના બજારની દુનિયામાં પ્લૅટિનમ પોતાને પરિવર્તનશીલ વાર્તાના કેન્દ્રમાં જુએ છે. કિંમતી ધાતુના એક્સપર્ટ સંજીવ અરોલે આ દિશામાં ઝીણવટભરી નજર રાખવા સાથે પ્રશ્ન ઉઠાવે છે કે શું ખરેખર પ્લૅટિનમ કિંમતી ધાતુના બજારમાં તેની પ્રતિષ્ઠાને પુનઃપ્રાપ્ત કરવા માટે તૈયાર છે.
રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધના લીધે કિંમતી ધાતુઓના બજારની સ્થિતિ કફોડી બની છે. કારણ કે યુએસની આગેવાની હેઠળના નાટો સંગઠનના દેશો દ્વારા રશિયા સામેના પ્રતિબંધોના પરિણામે રફ ડાયમંડ, ગોલ્ડ અને ખાસ કરીને રશિયામાંથી સપ્લાય થતો પીજીએમનો પુરવઠો ખોરવાઈ ગયો છે. અથવા તેની જાણ કરવામાં આવી નથી. હવે રશિયા વિશ્વમાં પેલેડિયમના સૌથી મોટા નિકાસકારોમાંનું એક છે. પેલેડિયમનો ઉપયોગ ઓટોમોબાઈલ ઉદ્યોગમાં ઉત્પ્રેરક તરીકે તેમજ વિવિધ કાર્યક્રમોમાં અન્ય કેટલાંક ક્ષેત્રોમાં પણ વ્યાપકપણે થતો રહે છે.
ગયા વર્ષે જ પેલેડિયમની કિંમતની ઔંસ દીઠ 3,440 ડોલરની સર્વકાલીન ઊંચી સપાટીએ પહોંચી હતી. તે પ્લૅટિનમની કિંમત કરતા લગભગ ત્રણ ગણી હતી અને સોના કરતા લગભગ બમણી હતી. જોકે, પેલેડિયમના પુરવઠામાં વિક્ષેપ અને તેના નોન-રિપોર્ટેડ પરિણામના લીધે તાજેતરમાં આંતરરાષ્ટ્રીય બજારોમાં પેલેડિયમની કિંમત 1,197 ડોલર પ્રતિ ઔંસની નીચી સપાટીએ પહોંચી છે. તેનાથી પ્લૅટિનમ માટે અનોખી તકો સર્જાઈ છે.
26 સપ્ટેમ્બર 2023ના રોજ પ્લૅટિનમની કિંમત સોના કરતા અડધાં કરતા પણ ઓછી હતી અને હજુ પણ પેલેડિયમની કિંમત કરતા લગભગ 34 ટકા ઓછી છે.
પેલેડિયમ અને પ્લૅટિનમ બંનેનો ઉપયોગ કેટેલિક કન્વર્ટર તરીકે થાય છે. પ્લૅટિનમનો ઉપયોગ ઘણા કાર્યક્રમોમાં પેલેડિયમના વિકલ્પ તરીકે થઈ શકે છે. એ હકીકત હોવા છતાં કે ભાવમાં તફાવત ગયા વર્ષ જેટલો મોટો નથી. પેલેડિયમથી પ્લૅટિનમ તરફનું પરિવર્તન પહેલાથી જ વેગ મેળવી રહ્યું છે.
ટેકનિકલ ફેરફારોનો સમાવેશ કરવા માટે તે ઝડપી સંક્રમણ હોઈ શકે નહીં. પછી બોનસ તરીકે સોનાથી જડિત જ્વેલરીમાંથી પ્લૅટિનમ કોતરેલી હીરાની જ્વેલરીમાં ફેરફારની પણ કલ્પના કરી શકાય છે.
જો બીજું કંઈ ન હોત તો કિંમતનો તફાવત તો છે જ. ગોલ્ડના મોંઘા દાગીનાના બદલે પ્લૅટિનમ ડાયમંડ જ્વેલરી તરફ ઝોક વધી શકે છે. પ્લૅટિનમમાં જ્વેલરી બનાવવા માટે ધાતુની કઠિનતાને કારણે વધુ કૌશલ્યની જરૂર પડે છે તે હકીકત હોવા છતાં પણ આ છે. પરંતુ તે હીરા જડિત પ્લૅટિનમ જ્વેલરી માટે યોગ્ય હોઈ શકે છે. કારણ કે સોનાના દાગીનાના પીસમાંથી હીરા પડી જવાની શક્યતા ઓછી છે.
તેથી શું તે પ્લૅટિનમ માટે ટર્નઅરાઉન્ટ સમય હશે? શું 2023 પ્લૅટિનમ માટે નવા યુગની શરૂઆત કરશે? કિંમતી ધાતુઓની ગ્રીડમાં પ્લૅટિનમ માટે તેની કેન્દ્રીય સ્થિતિ પાછી મેળવવાનો સમય પાકી ગયો છે?
પ્લૅટિનમ 1980ના દાયકાથી જ કિંમતી ધાતુઓની કેટેગરીમાં હંમેશા ટોચ પર હતું જ્યારે તેની કિંમતો રેકોર્ડ કરવામાં આવી હતી. 2012 સુધી પ્લૅટિનમ નંબર 1 અને સોનું નંબર 2 પર હતું. ખરેખર નાણાકીય બજારોમાં સબપ્રાઈમ પ્રેરિત વૈશ્વિક મંદી પછી જેણે લેહમેન બ્રધર્સ જેવા ઘણાને ધૂળ ખાતા જોયા હતા. પ્લૅટિનમ માર્ચ 2008માં તેની સર્વકાલીન ઉચ્ચત્તમ 2,273 ડોલર પ્રતિ ઔંસ પર પહોંચી ગયો હતો. તે પ્લૅટિનમ માટે તે સમયની આસપાસથી અદ્દભૂત રાઈડ હતી. 2007ની સરેરાશ કિંમત 1306 ડોલર પ્રતિ ઔંસ અને 912 ડોલર પ્રતિ ઔંસ અગાઉ પીસમાં હતો. સપ્ટેમ્બર 2011માં જ્યારે પીળી ધાતુએ ઔંસ દીઠ 1912 ડોલરની તે સમયની સર્વકાલીન ઊંચી સપાટી બનાવી ત્યારે તે 2011માં સોનાને ચેનલાઈઝ્ડ કરવામાં પણ સક્ષમ હતું. 2012માં જ્યારે સોનાની સરેરાશ કિંમત પ્લૅટિનમના ભાવથી આગળ નીકળી ગઈ ત્યારે તે પ્રથમ વખત સોનાથી નીચે ગઈ હતી.
ધ વર્લ્ડ પ્લૅટિનમ ઈન્વેસ્ટમેન્ટ કાઉન્સિલ મુજબ પ્લૅટિનમ એ વિશ્વની દુર્લભ ધાતુઓમાંની એક છે. અનન્ય ભૌતિક અને ઉત્પ્રેરક ગુણધર્મો સાથે તે સંખ્યાબંધ વિવિધ ડિમાન્ડ સેગમેન્ટમાં ખૂબ મુલ્યવાન બનાવે છે, જેમાં ચાવીરૂપ ટેકનીકનો સમાવેશ થાય છે, જે તેને ઉર્જા ક્ષેત્ર માટે એક મહત્ત્વપૂર્ણ ખનિજ બનાવે છે.
પ્લૅટિનમ માટેની ઓટોમોટિવ માંગ આ સફેદ ધાતુ માટે સૌથી મોટું ડિમાન્ડ સેગમેન્ટ છે, જે છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં કુલ ડિમાન્ડના આશરે 31થી 46 ટકા જેટલો હિસ્સો ધરાવે છે.
વિવિધ ઔદ્યોગિક એપ્લિકેશન્સમાં પ્લૅટિનમનો ઉપયોગ છેલ્લાં કેટલાંક વર્ષોમાં કુલ ડિમાન્ડના લગભગ 26-36 ટકા પર બીજા નંબરનો સૌથી મોટો માંગ સેગમેન્ટ બનાવે છે. વધુમાં વાર્ષિક જ્વેલરી માંગ પ્લૅટિનમની કુલ માંગના 23-30 ટકા જેટલી છે, જ્યારે રોકાણની માંગ કેટલાંક વર્ષોમાં 10-20 ટકાની વચ્ચે છે. એ નોંધવું યોગ્ય છે કે પ્લૅટિનમનો પુરવઠો 2006માં 6.8 મોઝની સરખામણીએ 2022માં માત્ર 5 મિલિયન ઔંસનો હતો.
તાજેતરના અહેવાલમાં ધ વર્લ્ડ પ્લૅટિનમ ઈન્વેસ્ટમેન્ટ કાઉન્સિલે રેખાંકિત કર્યું છે કે આ વર્ષે પ્લૅટિનમની ઓટોમોટિવ માંગ 2017 પછીના તેના ઉચ્ચત્તમ સ્તરે પહોંચશે અને હવે 2023 માટે પ્લૅટિનમની ખાધ 10 લાખ ઔંસ (2022માં તેના કુલ ખાણ પુરવઠાના 1/5 ભાગ)ની આગાહી કરે છે. મુખ્ય પ્લૅટિનમની વધતી ખાધના કારણોમાં મજબૂત ઓટોમોટિવ ડિમાન્ડ અને ઈન્ડસ્ટ્રીયલ ડિમાન્ડ વૃદ્ધિના રેકોર્ડ સ્તર તેમજ સપાટ પુરવઠા પર હતી.
રિપોર્ટમાં વધુમાં જણાવાયું છે કે ઓટોમોટિવ સેક્ટરમાં પ્લૅટિનમની માંગ 2023માં 32,83,000 ઔંસ સુધી પહોંચવાની ધારણા છે, જે 2017ના સ્તરની સરખામણીમાં 13% વધારે છે. ઓટોમોટિવની માંગ મુખ્યત્વે છેલ્લા વર્ષથી શરૂ કરાયેલ પ્લૅટિનમ-ફોર-પેલેડિયમથી શરૂ થઈ હતી અને 2023માં 615000 ઔંસના સ્કેલની આગાહી કરવામાં આવી હતી. વધુમાં, તેને 2023 ના બીજા ત્રિમાસિક ગાળા દરમિયાન વાહન ઉત્પાદનમાં અપેક્ષા કરતાં વધુ વૃદ્ધિથી પ્રોત્સાહન મળ્યું હતું. તેનું કારણ એ હતું કે સેમિકન્ડક્ટર્સની અછતની અસર જેણે ગયા વર્ષે વાહન ઉત્પાદનને અવરોધ્યું હતું અને અન્ય પુરવઠા શૃંખલા પડકારો જેના પરિણામે ઉદ્યોગને મુશ્કેલીમાં મુકાયો હતો. રોગચાળો અને યુક્રેન યુદ્ધ મોટા પ્રમાણમાં વિખેરાઈ ગયું હોવાનું જણાય છે.
નોંધપાત્ર રીતે, WPIC એ નોંધ્યું હતું કે 2023 ના બીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં હળવા વાહનોનું ઉત્પાદન તેમજ ભારે ડ્યુટી વાહન બંનેમાં અનુક્રમે 14% અને 18% નો સુધારો જોવા મળ્યો હતો. વધુમાં, ચીન અને જાપાન બંનેમાં વાહનોના ઉત્પાદને 2023ના બીજા ક્વાર્ટરમાં પ્રભાવશાળી વૃદ્ધિ દર્શાવી હતી.
ચીનમાં નોન-રોડ વાહનો તેમજ HDV સેગમેન્ટ માટે ચાઇના IV ના અમલીકરણને કારણે પ્લૅટિનમની ઓટોમોટિવ માંગ 60% વધી છે, જ્યાં આઉટપુટ 64% દ્વારા પુનઃપ્રાપ્ત થયું છે, જ્યારે LDV ઉત્પાદન 17% વધ્યું છે.
તેના ઉપર જાપાનના પેટ્રોલ અને ડીઝલ કારના LDV ઉત્પાદનમાં 2022ના સમાન ત્રિમાસિક ગાળાની સરખામણીમાં 20%નો વધારો થયો હતો (તે સમયે સેમિકન્ડક્ટરની અછતનો ભોગ બન્યો હતો).
અન્યત્ર, ઉત્પાદનમાં પણ 11%નો સુધારો થયો છે, જેના પરિણામે પ્લૅટિનમની માંગ વધી છે. જે બાબત અન્ડરલાઈન કરવા યોગ્ય હતી તે એ હતી કે પડકારરૂપ મેક્રો ઈકોનોમિક પરિસ્થિતિઓ અને જીવન જીવવાની ઊંચા ખર્ચ હોવા છતાં, નવા વાહનોની માંગ પુરવઠા કરતાં વધી ગઈ હતી.
વર્ષ 2022 મુખ્યત્વે યુક્રેન યુદ્ધને કારણે પીજીએમ માટે તોફાની રહ્યું હતું. યુદ્ધને કારણે 7 માર્ચ, 2022ના રોજ પેલેડિયમ તેની સર્વકાલીન ઉચ્ચતમ $3,440 પ્રતિ ઔંસ સુધી પહોંચ્યું હતું. જો કે, રશિયા સામેના પ્રતિબંધોને પગલે પેલેડિયમના પુરવઠામાં વિક્ષેપ અને નોન-રિપોર્ટિંગ તેમજ ખૂબ ઊંચા ભાવને કારણે માંગમાં ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો. તેમજ કિંમત પર પ્રતિકૂળ અસર થઈ રહી છે.
હકીકતમાં, 2002માં સરેરાશ પેલેડિયમની કિંમત $2,112 પ્રતિ ઔંસ હતી (2021ની સરખામણીમાં 7%થી વધુ). 2023માં તે 2021ની સરેરાશ કિંમત કરતાં પણ નીચે ઘટીને સરેરાશ $1,422.08 પ્રતિ ઔંસ (લગભગ 48.5%નો ભારે ઘટાડો) થયો છે. તાત્કાલિક લાભ પ્લૅટિનમને પહોંચ્યો હતો કારણ કે 2022 અને 2023માં પ્લૅટિનમની સરેરાશ કિંમતમાં વધારો થયો હોવા છતાં માંગમાં ઘટાડો થયો ન હતો પરંતુ તેના બદલે 2023 ના બીજા ત્રિમાસિક ગાળામાં પ્રભાવશાળી વૃદ્ધિ જોવા મળી હતી. આ 2023 માં સરેરાશ કિંમત હોવા છતાં અત્યાર સુધીમાં કિંમતમાં 2.5% વધારો દર્શાવે છે. તેથી, તે સ્પષ્ટ છે કે ઓટોમોટિવ ઉદ્યોગ માટે ઉત્પ્રેરક કન્વર્ટર્સમાં પેલેડિયમથી પ્લૅટિનમમાં પરિવર્તનને વેગ મળ્યો છે અને તેને ઊંચા ભાવે પણ ટેકો મળે છે.
2022 જ્હોન્સન મેથી રિપોર્ટ (WRT પ્લૅટિનમ) નો PGM સારાંશ જે મે 2023 માં બહાર પાડવામાં આવ્યો હતો તે નીચે સંક્ષિપ્તમાં આપવામાં આવ્યો છે. PGM બજારો માટે 2022 તદ્દન વિરોધાભાસનું વર્ષ હતું. યુક્રેન યુદ્ધને કારણે રશિયા તરફથી PGMsના ગંભીર પ્રવાહિતા સ્ક્વિઝની અપેક્ષાને કારણે સમગ્ર બોર્ડમાં ભાવમાં વધારો થયો હતો. રશિયન સપ્લાયના મર્યાદિત એક્સપોઝર છતાં અન્ય PGM એ પણ ભાવમાં વધારો દર્શાવ્યો હતો. આ પણ ગ્રાહકોને તેમની ધાતુની જરૂરિયાતોને સુરક્ષિત કરવા માટે રખડતા હોવાને કારણે હતું.
બીજા અર્ધવાર્ષિક ગાળામાં સુધારો થયો અને પ્લૅટિનમને બાદ કરતાં મોટા ભાગના PGMsમાં બગડતી મેક્રો-ઈકોનોમિક અને નિસ્તેજ માંગના પરિણામે ભાવમાં ઘટાડો જોવા મળ્યો. માત્ર ઓટોમોટિવ અને ગ્લાસ સેક્ટરમાં ટેક ઓફ કરવા વિશે હતું. ત્યારબાદ, પ્લૅટિનમ તમામ વૃદ્ધિ સાથે ઓટોમોટિવ પીજીએમ વપરાશ 4% વધ્યો. SGE પર રેકોર્ડ વેચાણ સાથે પ્લૅટિનમની ઔદ્યોગિક માંગ મજબૂત રહી. સ્મેલ્ટર જાળવણી અને વીજળીની અછતને કારણે દક્ષિણ આફ્રિકાના પીજીએમ સપ્લાય પર અસર પડી છે.
શું ઉપરોક્ત તમામ પ્લૅટિનમ, ઓટોમોટિવ અને ઔદ્યોગિક વપરાશમાં પેલેડિયમના સ્થાને અને સ્ટડેડ જ્વેલરી સેગમેન્ટમાં સોનાના અવેજીનો ‘નવા યુગ’ની જાહેરાત કરે છે?
જો યુક્રેન યુદ્ધ રાતોરાત બંધ થઈ જાય તો પણ પેલેડિયમ તેની ખોવાયેલી ઓળખ પાછી મેળવશે તેની કોઈ ખાતરી નથી. કારણ કે, અત્યાર સુધી બનેલા પ્લૅટિનમ સાથે પેલેડિયમની અવેજીને ફક્ત ઉલટાવી શકાતી નથી. વાસ્તવમાં, પેલેડિયમને પછીથી તેની સ્થિતિ જાળવી રાખવા માટે સખત દબાણ કરવામાં આવશે. જો કે, પ્લૅટિનમની ઉપલબ્ધતા અને જરૂરી તકનીકી ફેરફારોનો અર્થ એ થઈ શકે છે કે પ્લૅટિનમમાં જથ્થાબંધ પાળી બિલકુલ કાર્ડ પર નથી.
જ્યાં સુધી હીરાની જ્વેલરીમાં સોનાને પ્લૅટિનમ સાથે બદલવાની વાત છે કારણ કે કિંમતમાં ભારે તફાવત છે તે પણ પ્લૅટિનમ જ્વેલરીના વિશિષ્ટ સેગમેન્ટ સુધી સીમિત રહી શકે છે. પ્લૅટિનમ વિઝ-એ-વિઝ સોનાની સામે ગયા હોય તેવું લાગે છે – સોનું એ સાબિત સલામત આશ્રયસ્થાન છે, તે યુએસ ડૉલર માટે વિશ્વસનીય કાઉન્ટર છે, અને પછી નબળા અર્થતંત્ર અને ભૌગોલિક-રાજકીય તણાવને કારણે લોકો સોના તરફ ઉમટી પડે છે. તદુપરાંત, સોનાને ટેકો આપવા માટે ઘરેણાં, રોકાણ વગેરેમાં સોનાની વિશાળ માંગ હંમેશા હાજર રહે છે.
રોગચાળા દરમિયાન પણ સોનાએ છેલ્લા ઉપાયના આવક સ્ત્રોત તરીકે અને પ્રથમ બચત વિકલ્પ તરીકે કામ કર્યું હતું. પછી, જ્યારે સોનાનું હેજિંગ સોનાના ભાવને દબાવવાનું વલણ ધરાવે છે, ત્યારે ડી-હેજિંગ હંમેશા સોનાની કિંમતમાં વધારો કરે છે. કોમોડિટી એક્સચેન્જો પર પણ સોનું પસંદગીની ધાતુ છે. છેલ્લે, પરંતુ ઓછામાં ઓછું એ હકીકત છે કે વાર્ષિક સોનાનો પુરવઠો હજારો ટનમાં જાય છે. કારણ કે તે પુરવઠા તરીકે વાર્ષિક અમુક હજાર ઔંસમાં જ ઉપલબ્ધ છે, પ્લૅટિનમ સાર્વત્રિક વિકલ્પ બની શકતો નથી. ઓટો ઉત્પ્રેરક તરીકે ઔદ્યોગિક ધાતુ હોવાને કારણે, કાચ ઉદ્યોગમાં અને જ્વેલરી તરીકે તે મંદી, મંદી અને તેથી વધુ રોગચાળા દ્વારા પ્રભાવિત થાય છે. જ્વેલરી તરીકે તે માત્ર એક વિશિષ્ટ બજાર બની શકે છે અને તે બાબત માટે સોના અથવા તો ચાંદીને ખરેખર પડકાર આપી શકતી નથી. વધુમાં, ડિલિવરી માટે ઉપલબ્ધ અત્યંત ઓછી માત્રા પ્લૅટિનમને કોમોડિટી એક્સચેન્જો પર અવ્યવહારુ બનાવે છે.
ઉપરોક્ત તમામ બાબતો અસરકર્તા હોવા છતાં ભવિષ્યમાં પ્લૅટિનમ માટે સુખી દિવસો તેના ચરમ પર રહેશે!
Disclaimer : This information has been collected through secondary research and Diamond City Newspaper is not responsible for any errors in the same.
______________________________________________________
ડાયમંડ સિટી પર ગુજરાત, રાષ્ટ્રીય, આંતરરાષ્ટ્રીય, બિઝનેસ સહિતના હીરા ઉદ્યોગના તમામ સમાચાર વાંચો. લેટેસ્ટ ન્યૂઝથી અપડેટ રહેવા માટે સોશ્યિલ મીડિયામાં અમારી સાથે જોડાઓ.
FACEBOOK | TWITTER | TELEGRAM | PINTEREST | LINKEDIN | INSTAGRAM
