DIAMOND CITY NEWS, SURAT
ઈટીએચ જ્યુરિચ અને મેલબોર્ન યુનિવર્સિટીના ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓએ હીરાની ઘટના અને ખનિજ ઓલિવિન વચ્ચેની કડી સ્થાપિત કરી છે. નેચર કોમ્યુનિકેશન જર્નલમાં પ્રકાશિત એક પેપરમાં વૈજ્ઞાનિકોએ સમજાવ્યું છે કે તેમની નવી પદ્ધતિ હીરાની ડિપોઝીટ્સને શોધને વધુ સરળ બનાવશે. આ પ્રક્રિયા કિમ્બરલાઈટ્સની રાસાયણિક રચના પર આધારિત છે, જે ખૂબ જ જૂના ખંડીય બ્લોક્સ પર થાય છે. તે મુખ્યત્વે કેનેડા, સાઉથ અમેરિકા, મધ્ય અને દક્ષિણ આફ્રિકા, ઓસ્ટ્રેલિયા અને સાઈબિરિયામાં તે અબજો વર્ષોથી ભૌગોલિક રીતે યથાવત સ્થિતિમાં જોવા મળે છે.
આ રિસર્ચના મુખ્ય લેખક એન્ડ્રીયા ગિયુલિયાનીના જણાવ્યા મુજબ ઓલિવિન એ ખનિજ છે જે કિમ્બરલાઈટ ખડકનો અડધો ભાગ બનાવે છે. તેમાં મેગ્નેશિયમ અને આયર્નના વિવિધ પ્રમાણનો પણ સમાવેશ થાય છે. ઓલિવિનમાં જેટલું વધુ આયર્ન હોય છે તેટલું ઓછું મેગ્નેશિયમ હોય છે. વળી તેનાથી ઊલટી સ્થિતિ પણ હોય છે. આ સ્થિતિ વાઈસ વર્સા જેવી છે.
2015થી રત્નોની રચના અને ઘટનાનો અભ્યાસ કરી રહેલાં ગિયુલિયાનીએ એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે, ખડકના નમૂનાઓ તપાસતા તેમાં ઓલિવિન આયર્નમાં ખૂબ સમૃદ્ધ હતું. ત્યાં કોઈ હીરા નહોતા. અથવા ખૂબ થોડા પ્રમાણમાં હતાં. અમે વધુ નમૂનાઓ અને ડેટા ભેગા કરવાનું શરૂ કર્યું અને અમને હંમેશા એક સમાન જ પરિણામ મળ્યું હતું.
તેમની તપાસે આખરે એ વાતની પુષ્ટિ કરી કે ઓલિવિનનો આયર્ન ટુ મેગ્નેશિયમ ગુણોત્તર કિમ્બરલાઈટના હીરાની સામગ્રી સાથે સીધો સંબંધ ધરાવે છે. જિયુલિઆની અને તેમની ટીમ આ તારણો પાછા ડી બીયર્સ પાસે લઈ ગયા હતા. ડી બીયર્સેને તેઓએ કિમ્બરલાઈટ સેમ્પલ આપ્યા હતા. કંપનીએ રસ દાખવ્યો અને વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડી અને સંશોધકોને હાલમાં પરિણામો પ્રકાશિત ન કરવા જણાવ્યું હતું.
ધીમી અને પુનરાવર્તિત પ્રક્રિયા
વર્ષ 2019માં ગિયુલિઆની મેલબોર્નથી ઈટીએચ ઝ્યુરિચ ગયા અને સ્વિસ નેશનલ સાયન્સ ફાઉન્ડેશન દ્વારા સમર્થિત ઓલિવિનના મેગ્નેશિયમ, આયર્ન સામગ્રી અને હીરાની હાજરી વચ્ચેના જોડાણ માટેનો સ્પષ્ટ સંબંધ શોધવાનું શરૂ કર્યું હતું. તેમના નવા સાથીદારો સાથે તેમણે તપાસ કરી કે પૃથ્વીના આંતરિક ભાગમાં થતી મેટાસોમેટિઝમની પ્રક્રિયા હીરાને કેવી રીતે અસર કરે છે. મેટાસોમેટિઝમમાં ગરમ પ્રવાહી ખડક પર હુમલો કરે છે. ખડકોમાં હાજર ખનિજો પ્રવાહીમાં ઓગળેલા પદાર્થો સાથે પ્રતિક્રિયા કરીને અન્ય ખનિજો બનાવે છે.
ભૂસ્તરશાસ્ત્રીઓએ કિમ્બરલાઇટ નમૂનાઓનું વિશ્લેષણ કર્યું જેમાં ઉચ્ચ આયર્ન સામગ્રી સાથે ઓલિવિન હોય છે અને તેથી તે હીરા નથી. તેઓએ શોધ્યું કે ઓલિવિન એ સ્થાનો પર આયર્નમાં વધુ સમૃદ્ધ બને છે જ્યાં તે ઓગળીને લિથોસ્ફેરિક આવરણમાં પ્રવેશ કરે છે અને મેન્ટલ ખડકોની રચનામાં નોંધપાત્ર ફેરફાર કરે છે. તે ચોક્કસપણે આ સ્તરમાં છે. લગભગ 150 કિલોમીટરની ઊંડાઈએ હીરા હાજર છે .
ઓલિવિનને આયર્નમાં વધુ સમૃદ્ધ બનાવે છે તે ઓગળવાની ઘૂસણખોરી હીરાનો નાશ કરે છે. બીજી તરફ લિથોસ્ફેરિક આવરણમાં કોઈ અથવા માત્ર થોડી માત્રામાં ઓગળે અને તેથી કોઈ મેટાસોમેટિઝમ થતું નથી તો ઓલિવિનમાં વધુ મેગ્નેશિયમ હોય છે અને હીરા સચવાય છે.
અમારો અભ્યાસ દર્શાવે છે કે હીરા ત્યારે જ અકબંધ રહે છે જ્યારે કિમ્બરલાઇટ્સ તેમના માર્ગ પર મેન્ટલના ટુકડાને પ્રવેશે છે જે અગાઉના ઓગળવા સાથે વ્યાપક રીતે સંપર્કમાં આવ્યા નથી, એમ ગિયુલિયાનીએ સમજાવ્યું હતું.
મુખ્ય મુદ્દો એ છે કે કિમ્બરલાઈટ્સ સામાન્ય રીતે એક જ વારમાં પૃથ્વીની સપાટી પર પહોંચી શકતા નથી. ઊલટાનું તેઓ પ્રવાહી સમૂહ તરીકે વધવાનું શરૂ કરે છે. રસ્તામાં આવરણના ટુકડાઓ ઉપાડે છે, ઠંડુ થાય છે અને પછી અટકી જાય છે. આગામી તરંગમાં તે વધુ ઓગળે છે અને તે ઊંડાણોમાંથી ફૂલી જાય છે. ઠંડક પામેલા આવરણના ઘટકોમાં પ્રવેશ કરે છે અને ઊંચાઈ તરફ વધે છે. તેથી તે વધુ ઠંડુ થાય છે અને ત્યાં અટકી જાય છે. આ પ્રક્રિયા ઘણી વખત થઈ શકે છે.
તે ઓગળવું, ચઢાઈ અને મજબૂતીકરણની એક વાસ્તવિક સ્ટોપ-એન્ડ-ગો પ્રક્રિયા છે. તે હીરા પર વિનાશક અસર કરે છે, એમ ગિયુલિયાનીએ રિપોર્ટમાં નોંધ્યું હતું. બીજી તરફ એવી પરિસ્થિતિઓ પ્રવર્તે છે કે જે કિમ્બરલાઇટ્સને સીધી સપાટી પર ઊગે છે, તો આ રત્નોની જાળવણી માટે આદર્શ છે .
ડી બીયર્સ પહેલેથી જ ઓલિવિન વિશ્લેષણનો ઉપયોગ કરી રહી છે.
ઓલિવિન એનાલિસિસ અગાઉની સંભાવના પદ્ધતિઓની જેમ જ વિશ્વસનીય છે, જે મુખ્યત્વે ખનિજો ક્લિનોપીરોક્સીન અને ગાર્નેટ પર આધારિત છે. જોકે, નવી પદ્ધતિ સરળ અને ઝડપી છે. આપેલ કિમ્બરલાઇટ ફીલ્ડમાં હીરા છે કે નહીં તેનો ખ્યાલ મેળવવા માટે તે માત્ર થોડા વિશ્લેષણ લે છે.
આ નવી પદ્ધતિ વિશેની સારી બાબત એ છે કે તે સરળ છે પણ તે આખરે અમને સમજવા માટે પરવાનગી આપે છે કે અગાઉની પદ્ધતિઓ શા માટે કામ કરતી હતી, એમ જિયુલિયાનીએ કહ્યું હતું. જણાવી દઈએ કે ડી બીયર્સ પહેલેથી જ આ નવી પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરી રહી છે.
______________________________________________________
Disclaimer : This information has been collected through secondary research and Diamond City Newspaper is not responsible for any errors in the same.
ડાયમંડ સિટી પર ગુજરાત, રાષ્ટ્રીય, આંતરરાષ્ટ્રીય, બિઝનેસ સહિતના હીરા ઉદ્યોગના તમામ સમાચાર વાંચો. લેટેસ્ટ ન્યૂઝથી અપડેટ રહેવા માટે સોશ્યિલ મીડિયામાં અમારી સાથે જોડાઓ.
FACEBOOK | TWITTER | TELEGRAM | PINTEREST | LINKEDIN | INSTAGRAM
